Świat chińskich symboli

Państwo Środka i jego własny, wykreowany świat symboli

Chiny – tajemniczy, nieco zamknięty kraj, o którym przeciętny Europejczyk może niewiele powiedzieć. Znany głównie z komunistycznego rygoru Mao Zedonga, ryżu i z silnie rozwiniętej produkcji każdego produktu. Mało jednak kto wie, że Chińczycy przywiązują ogromną wagę do tradycji i symboli, które nadają światu porządek i pomagają żyć wedle określonych zasad.

Cztery cudowne zwierzęta

Zwierzęta to jeden z najbardziej popularnych motywów symbolicznych w Chinach. Chińczycy bardzo chętnie zakupują przeróżne talizmany i amulety, które towarzyszą im przez całą drogę życia, chroniąc przed zagrożeniem i przynoszą im szczęście. Wierzy się w tzw. cztery cudowne zwierzęta – feniksa, smoka, żółwia i jednorożca.

Chiński feniks czyli fengshuang w zasadzie nie ma nic wspólnego z europejskim. Ludność chińska wierzyła, że był on bogiem wiatru, ponieważ jego znak jest rozwinięciem znaku feng oznaczającego wiatr. Niektórzy wierzą, że feng jest feniksem męskim, zaś huang żeńskim. „Dwa feniksy przekłuwają kwiat” to określenie małżeńskiego współżycia, natomiast wyrażenie „fałszywy męski feniks i pusty żeński” odnosi się do stosunków homoseksualnych, które wciąż są źle widziane w Państwie Środka. Samotni kawalerowie, chcący spotkać idealną partnerkę, wspomagają się talizmanami w kształcie feniksa.

Motyw tego cudownego ptaka często był uwieczniany na różnorodnych obrazach, które oczywiście miały swoje własne znaczenie. Jeśli na rysunku po prawej stronie znajduje się feniks, a po lewej smok to symbolizują one kobietę i mężczyznę. Ostatnimi czasy feniks jest chętnie umieszczany na naczyniach i tkaninach, gdzie jego barwna postać przepięknie ozdabia elementy.

Jednorożec – również ma niewiele wspólnego z europejskim odpowiednikiem. Wyraźna różnica to ilość rogów. Znany nam z mitów zazwyczaj posiadał jeden róg, natomiast chiński qilin (czyli jednorożec) mógł ich mieć dwa, a nawet trzy. Od wieków przyjęło się, że qilin symbolizuje życzenie posiadania dzieci. Młode małżeństwa często wywieszają obrazy na którym widnieje chłopiec jadący na jednorożcu ponad chmurami oraz napis „Qilin przynosi synów”. Dlaczego tylko synów? Jak powszechnie wiadomo w kulturze chińskiej syn w rodzinie jest bardziej pożądany niż córka. Wedle starej baśni qilin nie depcze żadnej istoty, a nawet trawy, ten fakt przyczynił się do tego, że jest to także symbolizowany z dobrocią.

Żółw – „kryje on w sobie tajemnice Nieba i Ziemi” tak Chińczycy opisują to nieco tajemnicze i zagadkowe zwierzę. Mówi się, że jego pancerz to sklepienie niebieskie, a spód to płaska tarcza Ziemi. Istnieje pewne chińskie i komunistyczne powiedzenie „Przewodniczący Mao zmieniał bieg rzek i przenosił góry. Jednak nie był w stanie zmienić wyglądu żółwia.” Dlatego dla wielu Chińczyków jest symbolem niezmiennej trwałości i niezależności. Ciekawostką jest, że słowo „żółw” był swego czasu wyrazem tabu, a wyrażenie „żółwi pan” to przezwisko opisujące ojca prostytutki.

Smok – jedna z najważniejszych istot w mitologii chińskiej i chyba najbardziej charakterystyczne zwierzę kojarzone z Chinami. Wbrew europejskim wierzeniom, smok utożsamiany jest z dobrocią i szczęściem. Chińczycy ubóstwiają przeróżne wisiorki czy emblematy w kształcie smoka, wierząc, że napełnią ich pozytywną energią. Smok jako cudowna istota może przybierać kształt przeróżnych postaci. Może nawet stać się niewidzialny. Często podróżuje na deszczowych chmurach. Na obrazach przedstawiane są dwa smoki bawiące się piłką lub perłą, która symbolizuje grzmot, a ich gra wywołuje w ten sposób deszcz. W Chinach jest bardzo znany tzw. taniec smoka, który ma miejsce podczas ceremonii zaślubin podczas, kiedy nowożeńcy opuszczają przyjęcie weselne i udają się w stronę komnaty. Podczas tego tańca pojawia się wiele seksualnych podtekstów.

Rytm życia okraszony symboliką

Wszystkie ważne wydarzenia z życia Chińczycy łączą z wieloma symbolami i tradycjami, które miały już swój początek w starożytności. Jednak najważniejsze z nich są zwyczaje związane z narodzinami i śmiercią, czyli początkiem i końcem życia ludzkiego.

Czerwony woreczek na szczęście

Narodziny nowego członka rodziny są bardzo ważne, dlatego też przyszła matka obdarzona jest szczególną opieką. Wierzy się, że wszystko co kobieta robi podczas ciąży będzie miało wpływ na dziecko. Ważną rolę odgrywa pokarm, który spożywa. Zabronione są skorupiaki (wysypka u dziecka) i ananasy (poronienia). W Chinach wierzy się, że podczas porodu mogą pojawić się złe duchy, dlatego też wykorzystuje się mnóstwo amuletów i talizmanów. Duchom składa się ofiary w postaci pieniędzy, jedzenia, kwiatów i różnych przedmiotów, aby wykupić ich przychylność. Często nad łóżkiem wiesza się popiół z kadzideł, aby odgonić złe duchy. Po narodzinach, na nóżce dziecka zawiązuje się czerwony sznureczek z monetą. Pieniążek to talizman chroniący przed złem, a czerwony sznureczek pomyślność i szczęście w życiu. Jeśli dziecko na narodzinach ma włosy, mówi się że „urodziło się w czerwonej kopercie” która przynosi szczęście. Przez miesiąc od narodzin, dla matki, trwa “zuoyuezi”, kiedy obdarzona jest szczególną opieką i troską – powinna się relaksować, zdrowo odżywiać. Po miesiącu urządza się imprezę na cześć dziecka. Goście dają w prezencie czerwona jajka, które symbolizują zmiany w życiu, ich owalny kształt to harmonia, a czerwień to szczęście.

…bo pieniądze i rzeczy materialne też dla duchów są ważne

W Chinach wierzy się, że życie po śmierci wygląda bardzo podobnie do świata żywych. W dawnych czasach martwych chowano z różnymi przedmiotami, aby w zaświatach byli bogaci. Dzisiaj martwych nie spala się z rzeczami; zamiast tego w ich intencji są to papierowe kartki, symbolizujące bogactwo i posiadanie dóbr materialnych. Oddaje się także hołd przodkom, aby „zajęli się” martwym. Podczas stypy w domu zmarłego zakrywano wszystkie posągi bóstw i lustra czerwonym papierem. Jeśli w odbiciu w lustrze zobaczy się trumnę przyniesie to szybką śmierć w rodzinie. Osobie zmarłej daruje się w ofierze jedzenie, kwiaty, zdjęcia i wieńce. Taoistyczni lub buddyjscy mnisi czuwają noc nad zmarłym i odmawiają modlitwy w ich intencji. Na trumnie zawiązuje się wstążeczki – białą i żółtą – mają odstraszyć złe duchy. Orszakowi przewodniczy najstarszy syn, który zabiera do domu ziemię, służącą do czczenia zmarłych.

Bogactwo symboli

Pokrótce przedstawiłam najważniejsze symbole i tradycje w Chinach. Jednak tak naprawdę to zaledwie początek tematu i próba jego podjęcia. Kultura chińska posiada tradycyjny przepych symboli, którego my ludzie zachodu możemy jedynie pozazdrościć. Symbole mówią do nas nie tylko poprzez istoty, ale też znaki, które fantastycznie łączą się w całość i zmuszają odbiorcę do odkrycia drugiego dna, nie tylko połowicznego znaczenia. Może dlatego Chińczycy traktują wszystko bardzo obrazowo i nie przekazują swoich myśli wprost.

Bibliografia:

  • http://www.naturaity.pl/zdrowy-styl-zycia/feng-shui/item/422-niebiańskifeniks-i-potężny-smok.html, aktualizacja z dn. 19 czerwca 2013r.
  • Wolfram Eberhard, „Symbole chińskie Słownik obrazkowy języka Chińczyków”, wydanie I, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 1996, s. 68-70, 96-98, 234-237, 311-313.
  • Lisa See, „Miłość Peonii”, Warszawa, Świat Książki Grupa Wydawnicza Welbild, 2011, s. 355-356, 145-150.

Weronika Jarosz – studentka 2 roku sinologii na Wyższej Szkole Europejskiej w Krakowie. Interesuje się kulturą azjatycką w szczególności chińską i japońską. W wolnych chwilach ogląda koreańskie, japońskie seriale i filmy.

3 komentarze Świat chińskich symboli

Leave a Reply

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.